Tabletka dzień po – Wiedza w pigułce

Ciąża z przypadku to niekoniecznie to, czego oczekujemy od życia. Niestety, przyczyn, dla których wizja potencjalnej ciąży nie cieszy, jest wiele – sytuacja ekonomiczna, wiek, czy doświadczenie przemocy seksualnej. Zdarza się również, że konwencjonalne środki antykoncepcyjne zawiodą. Co zrobić w takiej sytuacji? Skorzystać z tak zwanej antykoncepcji awaryjnej.

Ryzyko zajścia w ciążę

Istnieje szereg czynników wskazujących na to, czy ryzyko ciąży jest małe czy duże. Należy jednak pamiętać, że bez względu na szansę, zawsze jakaś istnieje. Każdy stosunek płciowy bez zabezpieczenia lub w przypadku nieprawidłowego stosowania antykoncepcji, może doprowadzić do ciąży.

Największe prawdopodobieństwo zapłodnienia występuje w ciągu 5 dni poprzedzających owulację, lub w czasie owulacji. Jajeczko kobiety (oocyt) obumiera po 24 godzinach od owulacji, a plemniki mogą utrzymywać się w drogach rodnych kobiety nawet przez 5 dni. Precyzyjne określenie momentu owulacji przez kobietę jest niemal niemożliwe, nawet w przypadku wyraźnych sygnałów na nią wskazujących.

Za jedną z naturalnych metod antykoncepcji uważa się stosunek przerywany. Mimo że ryzyko zajścia w ciążę jest w znacznym stopniu zmniejszone, to wciąż istnieje. Związane to jest z tym, że podczas stosunku, przed wytryskiem wydziela się preejakulat, w którym znajdują się śladowe ilości plemników zdolnych do zapłodnienia.

Antykoncepcja awaryjna – Kiedy zastosować antykoncepcję awaryjną?

Antykoncepcja awaryjna nosi wiele nazw. Mówią na nią antykoncepcja doraźna, kryzysowa, ratunkowa, postkoitalna, czy bardzo popularne „dzień po”. Bez względu na to jak ją nazwiemy, stosujemy ją w określonych przypadkach, jako metodę zapobiegania ciąży.

• Gdy zawiodła standardowa, mechaniczna metoda antykoncepcji (np. uszkodzona prezerwatywa).
• Po odbyciu niezabezpieczonego stosunku płciowego.
• Gdy w sposób nieprawidłowy wykorzystano standardowe metody antykoncepcji (np. antykoncepcji hormonalnej lub błędnie zaaplikowano środki mechaniczne (np. kapturek naszyjkowy).

Antykoncepcja awaryjna, od 2017 tylko na receptę

W lipcu 2017 roku ostatni dostępny ogólnie preparat antykoncepcji awaryjnej (EllaOne) został wciągnięty na listę leków wymagających recepty. Od tego czasu, na wszystkie leki związane z antykoncepcją awaryjną potrzebujemy odpowiedniego pokwitowania od lekarza. Receptę na tabletkę „dzień po” może wystawić lekarz dowolnej specjalizacji (a nie tylko ginekolog – jak niektórzy błędnie przekazują). Za antykoncepcję awaryjną będziemy musieli zapłacić 100% ceny. Leki nie są refundowane.

Alt: Tabletki antykoncepcyjne – antykoncepcja awaryjna

Rodzaje tabletek dzień po

Do dyspozycji mamy dwa rodzaje tabletek zawierających substancje hormonalne:

• octan uliprystalu (np. EllaOne – od kwietnia 2015 do lipca 2017 była dostępna bez recepty) – można zażyć w ciągu 120 godzin po stosunku. Jej główne działanie polega na hamowaniu lub opóźnianiu owulacji.
• lewonorgestrel (np. Escapelle) – można zastosować do 72 godzin po stosunku. Escapelle może działać na dwa sposoby: blokuje zapłodnienie uwolnionej komórki jajowej lub hamuje uwalnianie komórki jajowej przez jajniki.

Skuteczność antykoncepcji awaryjnej

Nawet tabletka „dzień po” nie daje stuprocentowej pewności, że nie dojdzie do ciąży. Skuteczność stosowania tego typu antykoncepcji awaryjnej, wynosi 98% (w dużym przybliżeniu). Oznacza to, że 98 spośród 100 kobiet uniknie niechcianej ciąży. Na skuteczność działania tabletki awaryjnej mają:

• faza cyklu kobiety, w której doszło do potencjalnego zapłodnienia,
• czas, jaki minął od stosunku do zażycia tabletki,
• kolejne stosunki płciowe odbyte w danym cyklu,

Należy zwrócić uwagę, że takie rzeczy jak płodność są uwarunkowane wieloma czynnikami. Nie jest powiedziane, że kobieta podczas stosunku w czasie owulacji musi zajść w ciążę. Duże znaczenie mają także wiek i ogólna płodność partnerów.

Skutki uboczne tabletki kryzysowej

Tabletki hormonalne zawierają sporą dawkę hormonów. Z racji tego powinny być stosowane sporadycznie i nie mogą pełnić roli zamiennika dla innych środków antykoncepcyjnych.

Po zażyciu tabletki „dzień po”, tak jak w przypadku innych leków, mogą wystąpić ogólne działania niepożądane takie jak bóle brzucha, zawroty głowy, dolegliwości żołądkowo-jelitowe i inne. Mogą one również wchodzić w interakcje z lekami przyjmowanymi na stałe.

Antykoncepcja awaryjna, może przyspieszyć lub opóźnić krwawienie miesiączkowe.

Stosowanie i częstotliwość przyjmowania antykoncepcji awaryjnej

Każdy stosunek płciowy bez zabezpieczenia może doprowadzić do zajścia w ciążę. Wobec tego tabletkę można przyjmować niezależnie od pory i dnia cyklu. Posiłki również nie mają wpływu na skuteczność tabletki dzień po.

Wyjątek stanowi przypadek kiedy miesiączka się spóźnia. Wówczas przed zażyciem tabletki, należy wykluczyć ewentualną ciążę, np. wykonując test ciążowy.

Jak często można stosować tabletki dzień po?

Antykoncepcja awaryjna nie stanowi zamiennika dla antykoncepcji standardowej. Powinno się jej używać w szczególnych przypadkach, a nie jako preparat do regularnego stosowania. Niemniej jednak niektóre tabletki można zażyć więcej niż raz w danym cyklu miesiączkowym.

• Escapelle – to tabletka awaryjna z lewonorgestrelem. Zażywanie więcej niż jednej w ciągu pojedynczego cyklu miesiączkowego jest dopuszczalne, jednak każdy następny raz może obniżyć jej skuteczność i zwiększyć ryzyko zaburzenia miesiączkowania.
• EllaOne – to produkt na bazie octanu uliprystalu. Wielokrotne przyjmowanie tego typu leków w ciągu jednego cyklu miesiączkowego nie jest rekomendowane ze względu na ewentualne powikłania.

Zastosowanie antykoncepcji awaryjnej i jej wpływ na antykoncepcję standardową

Przyjęcie tabletki „dzień po” nie zabezpiecza w wyniku kolejnych stosunków po zażyciu preparatu. Co więcej, może spowodować przesunięcie się owulacji i zwiększenie ryzyka zajścia w ciążę. Dlatego, do czasu rozpoczęcia następnego cyklu miesiączkowego, zaleca się stosowanie konwencjonalnych środków antykoncepcyjnych, takich jak prezerwatywa.

W przypadku gdy mamy do czynienia z antykoncepcją hormonalną, po przyjęciu tabletki „dzień po”, możemy kontynuować jej stosowanie. Należy pamiętać jednak, że środki oparte o octan uliprystalu (takich jak EllaOne) mogą zmniejszyć skuteczność regularnie stosowanych środków antykoncepcyjnych. Najlepiej, przed rozpoczęciem kolejnego cyklu miesięcznego, stosować dodatkowe zabezpieczenie, które pomoże ochronić przed niechcianą ciążą.

Antykoncepcja awaryjna, fakty i mity

Tabletka „dzień po” w niektórych kręgach budzi wiele kontrowersji. Za sztucznym zamieszaniem ciągną się również mity, które ewoluują i przekazywane są bez uwzględnienia niepodważalnych faktów, takich jak:

• Doustna antykoncepcja awaryjna nie zapobiega zakażeniu wirusem HIV i nie chroni przez żadnymi chorobami przenoszonymi drogą płciową. Jedyną metodą antykoncepcji, która zapewnia przed nimi ochronę, jest stosowanie prezerwatywy.
• Tabletka „dzień po” nie służy do przerywania ciąży, a stosowana w tym celu okaże się zwyczajnie nieskuteczna.
• Tabletka „dzień po” powinna być stosowana doraźnie i tylko w sytuacjach awaryjnych.
• W przypadku karmienia piersią, po zażyciu tabletki, zaleca się jego przerwanie na okres jednego tygodnia. Należy wówczas odprowadzać pokarm w celu podtrzymania laktacji.
• Jej skuteczność wynosi 98% i jest to obecnie najbardziej przystępna metoda antykoncepcji awaryjnej.

Alternatywa do hormonów – wkładka wewnątrzmaciczna po stosunku

W przypadku gdy stosowanie środków hormonalnych jest mniej skuteczne lub wręcz przeciwwskazane, jako antykoncepcję awaryjną można zastosować wkładkę wewnątrzmaciczną z miedzią (do 5 dni od odbycia niezabezpieczonego stosunku)

Wkładki są ogólnodostępne w aptekach bez recepty, jednak dobrać i założyć ją może jedynie ginekolog. Przed założeniem wkładki, lekarz upewnia się, że kobieta jest zdrowa. Przeprowadza szereg badań mających na celu ustalić kształt i wielkość macicy. Po odpowiednich badaniach może dobrać typ i rozmiar wkładki. Oprócz funkcji antykoncepcji awaryjnej raz założona wkładka może stanowić długotrwałą metodę antykoncepcji.