Odstawienie HTZ, co trzeba wiedzieć?
Często Panie na HTZ (hormonalna terapia zastępcza), które stosują hormony przez kilka lat, by zapobiegać takim uciążliwym objawom jak uderzenia gorąca i nocne poty, zadają sobie pytanie, czy już najwyższy czas na odstawienie terapii hormonalnej? Bo przecież stosowanie Hormonalnej Terapii Zastępczej — jakkolwiek jest ona skuteczna — kiedyś musi zostać zakończona. Kiedy należy zacząć myśleć o odstawieniu HTZ i jak odstawić terapię hormonalną bezpiecznie, z możliwie jak najmniejszym skutkiem ubocznym dla organizmu? Postaram się ująć to zagadnienie w niniejszym artykule.
Nagłe odstawienie HTZ, czyli kiedy zaprzestać stosowania HTZ?
Odpowiedź na pytanie, kiedy odstawić HTZ jest jednoznaczna: wtedy kiedy ustanie potrzeba zapobiegania uciążliwych objawów menopauzy, lub kiedy zaistnieją przeciwwskazania do jej stosowania. Problem polega na tym, że powyższa odpowiedź dla każdej z nas nie będzie oznaczać tego samego. Dla każdej z Pań stosujących HTZ będzie skutkowała innymi działaniami w różnym czasie. Okres pomenopauzalny (lata po ostatniej miesiączce w życiu kobiety) i symptomy jakimi objawia się ogólnoustrojowy niedobór estrogenów, mogą być różnie nasilone i są zmienne osobniczo.
Ogólnie, statystyki podają, że objawy związane z wygasaniem czynności hormonalnej jajników są odczuwalne przez czas od kilku do około kilkunastu lat. Wyróżnia się tutaj dwie grupy Pań:
1. Panie perimenopauzalne – Panie, które doświadczyły pierwszych objawów jeszcze podczas występowania nieregularnych miesiączek, zanim wystąpiło ostatnie w ich życiu krwawienie), i
2. Panie pomenopauzalne – Panie, które rozpoczęły doznawać pierwszych objawów dopiero po ostatniej miesiączce.
Panie perimenopauzalne, mogą potrzebować suplementacji hormonami już na kilka lat przed ostatnią miesiączką i kilka lat po niej. Najczęściej występującym czasem trwania okresu dolegliwości związanych z menopauzą (mediana) w tej grupie było 12 lat. W grupie Pań pomenopauzalnych najczęściej występującym czasem trwania objawów menopauzy był okres 4.5 roku. (1)
Nie ma arbitralnie, medycznie uzasadnionego wieku, kiedy należy bezwzględnie przestać stosować HTZ, a korzyści i skutki uboczne kontynuowania lub zaprzestania HTZ powinny być indywidualnie rozważane z każdą pacjentką podczas konsultacji lekarskiej.
Hormonalna terapia zastępcza — etapy odstawienia
Odstawienie HTZ powinno być podjęte za obopólną zgodą każdej ze stron lekarza i pacjentki, raczej poprzez zmniejszanie dawki lub zmianę drogi poddania niż nagłe jej odstawienie. W procesie zakończenia terapii HTZ chodzi o łagodne przyzwyczajenie organizmu do niższego poziomu hormonów i kontrolę potencjalnych negatywnych efektów tego odstawienia. Nagłe odstawienie HTZ może skończyć się nawrotem złego samopoczucia, typowych objawów jak uderzenia gorąca czy nocne poty, jak również innymi, niespecyficznymi objawami, nie od razu sugerującymi, że jest to efekt niedoboru estrogenów.
Do takich niespecyficznych objawów zaliczają się między innymi uczucie dyskomfortu, pieczenia i suchości pochwy oraz często idące w parze infekcje dolnych dróg moczowo-płciowych. Do jeszcze bardziej niespecyficznych symptomów wskazujących na niedobór hormonów to np. nasilenie osteoporozy i nadmiernej łamliwości kości oraz pogorszenie współistniejących chorób takich jak choroba niedokrwienna serca. Są to tzw. późne objawy pomenopauzalne, związane ze wieloletnim niedoborem estrogenów w organizmie kobiety, z reguły po 60. roku życia, u kobiet, które nigdy nie zdecydowały się na stosowanie HTZ lub brały hormony zbyt krótko lub nieregularnie.
Jak wcześniej zasygnalizowano, HTZ powinno zostać odstawione, poprzez łagodne zmniejszenie dawki lub zmianę formy podania np. poprzez terapię przezskórną, kiedy to wystąpią przeciwwskazania przy doustnym stosowaniu HTZ. Przeciwwskazaniami mogą być: problemy z wątrobą, nieuregulowane ciśnienie tętnicze, historia zatorowości, oraz historia występowania nowotworu piersi w rodzinie. W najnowszych badaniach jednak korelacja pomiędzy stosowaniem HTZ a rakiem piersi jest znacznie niższa, niż kiedyś uważano.
Zanim pacjentki zdecydują się wraz ze swoim lekarzem na odstawienie HTZ, zanim całkowicie się rozstaną z HTZ mają do wyboru różne formy uzupełnienia niedoboru hormonów. Niektóre z nich np. terapia miejscowa dopochwowa nie niesie ryzyka efektów ubocznych, takich jak obawa przed ryzykiem raka piersi. Przegląd wszystkich metod stosowania HTZ można znaleźć na stronach Kliniki Dla Kobiet pod adresem https://KlinikaDlaKobiet.pl/nasza-oferta/htz
Podsumowując:
- Najczęściej występujący czas, w którym występują objawy wynikające ze zmniejszenia poziomu hormonów to 4.5 (Panie pomenopauzalne) i 12 lat (Panie perimenopauzalne),
2. Indywidualne okresy, w których doświadczamy uciążliwych objawów pomenopauzalnych mogą różnić się od średnich czasów podanych powyżej,
3. Terapia hormonalna w postaci HTZ może być przyjmowana przez cały okres występowania objawów wynikających z fizjologicznego wygasania czynności jajników i zmniejszenia się poziomu hormonów,
4. Okres, formę i przyjmowanie HTZ należy dobierać i kontrolować razem z lekarzem,
5. Czynniki ryzyka przyjmowania HTZ należy stale monitorować a długość leczenia HTZ należy indywidualnie dobierać, balansując korzyści vs potencjalne ryzyko związane ze stosowaniem HTZ.
Pewne jest jedno, że indywidualnie dobrana HTZ biorąc pod uwagę osobnicze czynniki ryzyka, choroby i aktualnie brane leki na stałe może być stosowana tak długo, jak potrzeba bez większego ryzyka dla organizmu.
Bibliografia
1) Avis et al. JAMA Internal Med 2015 April 1;175(4):531-9 SWAN (Study of Womens’ Health across the Nation) study regarding hot sweats and flushes