Jedno z najczęściej zadawanych pytań przez pacjentki rozpoczynające stosowanie doustnej antykoncepcji to – kiedy tabletka antykoncepcyjna zaczyna działać? I czy zawsze muszę zażywać pierwszą tabletkę w pierwszy dzień miesiaczki? Kobiety pytają także, o to kiedy tabletka będzie skuteczna w zapobieganiu ciąży?
Zastanówmy się na wstępie, jak działają tabletki antykoncepcyjne? Praktycznie wszystkie z dostępnych na rynku tabletek antykoncepcyjnych wykazują takie samo działanie. Ich przyjmowanie hamuje owulację, przez co jajniki nie uwalniają komórek jajowych, uniemożliwiając zapłodnienie. Przyjmowanie tabletek powoduje także zagęszczenie śluzu szyjki macicy, przez co staje się on praktycznie nieprzepuszczalny dla plemników. Aby tabletki antykoncepcyjne zachowały wysoką skuteczność chronienia przed nieplanowaną ciążą, zalecane jest przyjmowanie pigułek codziennie o tej samej porze.
Kiedy zacząć stosować tabletkę antykoncepcyjną?
Według FSRH (ang. Faculty of Sexual and Reproductive Healthcare) – organizacji w Wielkiej Brytanii zajmującej się m.in. szerzeniem wiedzy o metodach antykoncepcyjnych i planowaniem rodziny, mamy dwie możliwości rozpoczęcia zażywania tabletek antykoncepcyjnych.
W każdym przypadku, przed rozpoczęciem stosowania tabletki antykoncepcyjnej należy się zastanowić czy istnieje ryzyko potencjalnej ciąży. A mianowicie czy doszło do zapłodnienia w okresie przynajmniej 3 tygodni od dnia, w którym chciałybyśmy rozpocząć stosowanie antykoncepcji hormonalnej. Jeżeli odpowiedź na to pytanie brzmi TAK – zalecane jest zrobienie testu ciążowego w celu wykluczenia ciąży.
Dlaczego aż 3 tygodnie wstecz? Większość testów ciążowych z moczu, odpowie nam na to pytanie, kiedy wykonamy test minimum 3 tygodnie od stosunku bez zabezpieczenia. Stosując się do tej zasady otrzymamy wiarygodny wynik. Innym sposobem jest oczekiwanie na planowaną i normalną miesiączkę – po jej wystąpieniu większość kobiet zakłada, że nie jest w ciąży. Jest to jedna z metod rozpoczęcia stosowania tabletki antykoncepcyjnej. W przypadku tego sposoby rozpoczynamy pierwszą tabletkę z opakowania w pierwszy dzień, w którym pojawia się krwawienie miesięczne. Dla ułatwienia zaleca się korzystanie z naklejek z dniami tygodnia. Zmniejsza to ryzyko pomyłki i wzięcia np. dwóch tabletek tego samego dnia. W tej sytuacji, każda tabletka antykoncepcyjna przyjęta na początku miesiączki (do 5 dnia) jest od razu skuteczna antykoncepcyjnie bez względu na jej skład.
Hormony, które wprowadzamy do naszego organizmu, wpływają na nasz cykl, w taki sposób, że nie dochodzi do owulacji. Tym samym nie następuje uwolnienie komórki jajowej z jajnika, która może być później zapłodniona przez plemniki występujące w nasieniu. Oprócz tego, dzięki antykoncepcji hormonalnej, śluz szyjkowy ulega zagęszczaniu. Staje się gęsty i lepki, co powoduje, że plemnikom ciężko jest się przedostać do jamy macicy, a z niej do jajowodów -gdzie zwykle dochodzi do zapłodnienia. Tabletki hormonalne są zatem jedną z najskuteczniejszych metod antykoncepcji.
Nie wiem kiedy wystąpi pierwszy dzień miesiączki!
Niestety wiele kobiet ma nieregularne miesiączki i nie wie kiedy wystąpi pierwszy dzień ich miesiączki. Ma to miejsce np. w zespole policystycznych jajników (PCOS). Należy zaznaczyć, że jest wiele czynników, nie tylko hormonalnych, które mogą się przyczynić do nieregularności krwawień miesięcznych. Nawet różnice w masie ciała, czy zwykła infekcja wirusowa lub stresujące wydarzenie życiowe mogą być wystarczające by ‘zaburzyć’ nasze hormony i cykl miesiączkowy.
Kiedy tabletki antykoncepcyjne działają? – sposób drugi
Dlatego też jest jeszcze jeden sposób rozpoczynania stosowania tabletki antykoncepcyjnej bez czekania na kolejną miesiączkę. Oczywiście można go zastosować kiedy jesteśmy pewne, że nie doszło do zapłodnienia. Jest to tzw. metoda „szybkiego rozpoczęcia antykoncepcji hormonalnej” (ang. quick starting contraception) (1). I w przypadku tej metody ma znaczenie jaką tabletkę antykoncepcyjną stosujemy.
Rodzaje doustnej antykoncepcji hormonalnej
I tak, mamy dwa różne rodzaje tabletek antykoncepcyjnych. Pierwsze to tabletki dwuskładnikowe (estrogenowo-progestagenowe), czyli jak sama nazwa sugeruje zawierające dwa hormony płciowe.
Dwuskładnikowe tabletki antykoncepcyjne zaczynają działać antykoncepcyjnie dopiero po kolejnych 7 dniach doustnego przyjmowania. Jest tak ponieważ ok. 7 dni zajmuje ‘zablokowanie owulacji’. Ma to miejsce w przypadku większości tabletek dwuskładnikowych (2).
Qlaira kiedy zaczyna działać?
Wyjątek stanowi tabletka Qlaira, która zaczyna działać antykoncepcyjnie dopiero po 9 dniach stosowania. W takiej sytuacji należy stosować dodatkową metodę antykoncepcyjną np. prezerwatywę lub wstrzemięźliwość seksualną przez pierwsze 9 dni.
W przypadku tabletki jednoskładnikowej, zawierającej tylko jeden hormon, już po 48h godzinach od rozpoczęcia nabiera ona skuteczności antykoncepcyjnej (3). Dzieje się tak, ponieważ tabletki jedno składnikowe w większym stopniu niż tabletki antykoncepcyjne dwuskładnikowe wpływają na efekt miejscowy – śluz i środowisko pochwy. Stąd też bierze się jej efektywność w ciągu 48 godzin od rozpoczęcia stosowania. Dlatego w przypadku starszej generacji tabletek jednoskładnikowych było niezwykle ważne, aby były one przyjmowane o tej samej porze w ciągu 3 godzin od czasu, kiedy powinna być przyjęta dana tabletka jednoskładnikowa. Ze względu na tą uciążliwość powstała nowa generacja tabletek jednoskładnikowych (z dezogestrelem). Stanowi ona aktualnie 99% dostępnych tabletek jednoskładnikowych na receptę.
Dezogestrel, który zawierają tabletki jednoskładnikowe, oprócz wpływu na śluz pochwy i efekt miejscowy w drogach rodnych kobiety, skutecznie hamuje owulację. Dlatego też ten typ tabletki pozwala na jej przyjęcie do 12 godzin od planowej godziny, aby zachowała ona skuteczność antykoncepcyjną. Tabletka jednoskładnikowa jest więc jedyną doustną tabletką antykoncepcyjną o najszybszym efekcie działania antykoncepcyjnego, , bo tego typu tabletki antykoncepcyjne zaczynają działać już w ciągu 48 godzin od jej rozpoczęcia.
Po jakim czasie działają tabletki antykoncepcyjne?
Zastanawiając się, po jakim czasie działają tabletki antykoncepcyjne, należy wziąć pod uwagę wiele zależności. Pamiętajmy, że jej skuteczność tabletki antykoncepcyjnej jest uwarunkowana wieloma czynnikami. Jednym z najważniejszych czynników jest stała pora przyjmowania danej tabletki antykoncepcyjnej i rozpoczynanie danego blistera w przypadku tabletki antykoncepcyjnej dwuskładnikowej w tym samym dniu tygodnia. Oznacza to, że jeśli pierwsza tabletka z danego opakowania została przyjęta w poniedziałek danego tygodnia, to po 21 dniach stosowania tabletki, ma miejsce 7 dniowa przerwa na miesiączkę, i bez względu na to czy miesiączka się już zakończyła czy nie, nowy blister rozpoczynamy w poniedziałek po 7 dniowej przerwie.
W przypadku stosowania tabletki jednoskładnikowej, sposób przyjmowania jest nawet prostszy, bo przyjmujemy doustnie jedną tabletkę dziennie bez przerwy.
Należy też wspomnieć, że czynniki takie jak biegunka czy wymioty w ciągu 3 godzin od przyjęcia tabletki antykoncepcyjnej mogą mieć niekorzystny wpływ na jej skuteczność. Wtedy zalecane jest przyjęcie kolejnej tabletki z opakowania lub zastosowanie dodatkowej metody antykoncepcyjnej np. prezerwatywy.
Pominięcie tabletki antykoncepcyjnej to jeden z najczęstszych błędów popełnianych przez kobiety stosujące antykoncepcję hormonalną. W przypadku, kiedy przyjmuje się tabletki jednofazowe, może dojść do osłabieni akuteczności ochrony szczególnie, jeśli czas przyjmowania dwóch kolejnych tabletek jest większy niż 36 godzin. Jeśli opóźnienie przyjęcia wynosi mniej niż 12 godzin, należy zażyć pigułkę jak najszybciej, a kolejną przyjąć już o proawdłowej porze. Jeśli natomiast przyjęcie ostatniej tabletki nastąpiło ponad 12 godzin wcześniej, to wówczas należy korzystać podczas stosujnku z dodatkowego zabezpieczenia np. prezerwatywy. Aby poznać dokładne zasady działania przy pominięciu tabletki, należy zapoznac się z infomacjami w ulotce, dołączonej do opakowania.
Pominięcie tabletki dwu składnikowej również osłabia jej działanie. W przypadku zwłoki przyjęcia do 12 godzin należy jak najszybciej przyjąć tabletkę, a kolejne zażywać zgodnie ze schematem. Jeśli przerwa wyniosła ponad 12 godzin, to również należy przyjąć pominiętą pigułkę, nawet w przypadku, kiedy oznaczałoby przyjęcie dwóch na raz. Pominięcie 2 tabletek w 1 lub 2 tygodniu cyklu to przyjęcie 2 tabletek przez 2 dni (po tych dwóch dniach, należy zacząć brać tabletki antykoncepcyjne w normalnej, określonej kolejności). Pominięcie 2 tabletek w 3 tygodniu cyklu wiąże się z rozpoczęciem przyjmowania nowego opakowania tabletek antykoncepcyjnych i kontynuacją przyjmowania aż do zakończenia blistra. Podobnie postąpić należy w przypadku pominięcia 3 tabletek. W każdej z wyżej opisanych sytuacji należy przez okres 7 dni, stosować dodatkowe zabezpieczenie. Pamiętaj, że przedstawiłam jedynie ogólne schematy postępowania w przypadku pominięcia tabletki. Dokładne działanie przedstawione jest na ulotce informacyjnej, lub przedstawione zostanie przez lekarza ginekologa.
Na skuteczność tabletki antykoncepcyjnej mają też wpływ potencjalne interakcje z niektórymi lekami np. w leczeniu padaczki. Trzeba również uważać na preparaty ziołowe, które można kupić bez recepty np. popularny w Anglii preparat na depresję tzw. St John’s Wort zawierający dziurawiec pospolity. Dlatego też ważne jest przestrzeganie zasad stosowania doustnej antykoncepcjiaby nie wpływać na metabolizm hormonów. Pamiętaj o poinformowaniu lekarza wystawiającego receptę na tabletkę antykoncepcyjną o wszystkich lekach przyjmowanych na stałe lub zakupionych samodzielnie bez recepty.
Jeżeli chciałabyś sprawdzić, która metoda antykoncepcyjna odpowiada Twoim potrzebom i trybowi życia wejdź na stronę Regularna Antykoncepcja, gdzie możesz bezpłatnie sprawdzić, która metoda jest najbardziej odpowiednia i bezpieczna dla Ciebie.
Przypisy: