Co osłabia działanie tabletek antykoncepcyjnych?
Często zadawanym pytaniem w gabinecie lekarskim jest pytanie jak zwiększyć efektywność tabletki antykoncepcyjnej. Efektywność tabletki antykoncepcyjnej sama w sobie jest wysoka i w zupełności wystarczająca, jednak pacjentki mają wątpliwości. Może zamiast pytania o zwiększaniu efektywności należy zadać pytanie, co ją osłabia? Postawienie sprawy w ten sposób jest jak najbardziej zasadne i postaram się odpowiedzieć na to pytanie w niniejszym artykule.
Tabletki antykoncepcyjne – co osłabia ich skuteczność?
Żeby zrozumieć czynniki osłabiające skuteczność i działanie tabletek antykoncepcyjnych najłatwiej jest podzielić je na dwie grupy. Czynniki zewnętrzne (zwykle stosowanie leków i / lub substancji jednoczasowo metabolizowanych z pigułką) oraz czynniki wewnętrzne / osobnicze związane bądź to z nieregularnym braniem tabletki antykoncepcyjnej, wewnętrznie zakłóconym metabolizmem lub choroby współistniejące.
Czynniki zewnętrzne to przede wszystkim inne leki, szczególnie leki metabolizowane w wątrobie przy udziale enzymów cytochromu P450. Do tych leków wpływających na zwiększenie metabolizmu hormonów z tabletki antykoncepcyjnej i przez to osłabiających jej efektywność należą m.in. niektóre leki przeciwpadaczkowe — neurologiczne środki stosowane w leczeniu padaczki, leki przeciwgruźlicze czy przeciwgrzybicze oraz te stosowane w leczeniu zakażeniem wirusa HIV. Należy tu zaznaczyć, że większość popularnych, doustnych antybiotyków stosowanych w infekcjach dróg oddechowych czy moczowych nie wpływa na metabolizm tabletki antykoncepcyjnej i może być jednoczasowo stosowanych bez potrzeby dodatkowego zabezpieczenia antykoncepcyjnego na czas stosowania antybiotyku. Dobrym nawykiem jest zawsze przeczytać ulotkę dołączoną do leku który bierzemy po raz pierwszy. Znajdziemy tam informacje na temat potencjalnych interakcji z leku z tabletką antykoncepcyjną. Jeśli takowych nie ma, lek będzie bezpieczny, a stosowana antykoncepcja hormonalna skuteczna.
Innymi czynnikami zewnętrznymi, które zmniejszają efektywność tabletki antykoncepcyjnej są to leki ziołowe, np. w leczeniu depresji, które można kupić bez recepty nieświadomie zakładając, że nie wpłyną one na efektywność antykoncepcji hormonalnej. Mam tu na przykład na myśli popularny lek z dziurawca (ang. St John’s wort) który bardzo wpływa na skuteczność działania tabletek antykoncepcyjnych. Pomimo tego że grupa leków ziołowych może wydawać się nieco archaiczna a jej związek ze skutecznością antykoncepcji na lekko naciągany, jest to tylko wrażenie. Zioła wpływają na skuteczność tabletek antykoncepcyjnych. Należy uważać również na niektóre ziołowe suplementy diety, które mogą mieć wpływ na skuteczność antykoncepcji hormonalnej. Zawsze konsultuj ich stosowanie z lekarzem.
Również tytoń, alkohol oraz inne środki odurzające mogą wpłynąć na zwiększony metabolizm hormonów tabletki antykoncepcyjnej, zmniejszają jej efektywność i skuteczność antykoncepcyjną. Trudnością w ostatecznym stwierdzeniu, w jakim stopniu wpływają one na osłabienie działania tabletki antykoncepcyjnej, jest fakt, że wpływ ten jest inny dla każdej osoby. To, co na pewno można stwierdzić na ten temat ogólnie to to, że wymienione wyżej używki na pewno nie pomagają w skuteczności antykoncepcji.
Przeszliśmy tym samym do czynników wewnętrznych, zmiennych osobniczo i częściowo zależnych od nas.
Skuteczność antykoncepcji
Należy zacząć od faktu, że tabletka antykoncepcyjna jest jedną z najczęstszych stosowanych metod zapobiegających ciąży, ze względu na fakt łatwości stosowania, ogólnej dostępności i szerokiego wyboru tabletek. I tu zatrzymajmy się na efektywności tabletki antykoncepcyjnej, bo jej skuteczność zależy od jej regularnego przyjmowania. Jeśli mówimy tu o perfekcyjnym stosowaniu doustnej antykoncepcji – wtedy jej skuteczność wynosi około 99% natomiast czynniki zewnętrzne i wewnętrzne sprowadzają skuteczność pigułki do tylko i aż 91% skuteczności (typowe stosowanie wg statystyk).
Skuteczność tabletki antykoncepcyjnej może być znacznie obniżona również przez inne czynniki współistniejące takie jak problemy z wchłanianiem, operacje żołądka, stany zapalne jelit. Nawet tak prozaiczny powód jak zwykła „trzydniówka” – biegunka czy wymioty mogą znacznie obniżyć skuteczność antykoncepcji. Nie zawsze, nie u każdej z nas ale trzeba mieć to na uwadze.
Współistniejące choroby metaboliczne, zwiększona masa ciała i otyłość, to inne czynniki, które mogą osłabić działanie tabletki antykoncepcyjnej. Co więcej, w wielu przypadkach najczęściej stosowana tabletka antykoncepcyjna zawierająca dwa hormony estrogeny i progesteron, ze względu na bezpieczeństwo może być wręcz przeciwskazana do stosowania w sytuacji zwiększonego wskaźnika masy ciała – BMI (ang. Body Mass Index). Zwykle stosuje się tu limit 30. Jak dokładnie czynnik BMI wpływa na rodzaj tabletek hormonalnych, można sprawdzić tutaj.
Podsumowując, czynnikami osłabiającymi skuteczność tabletek antykoncepcyjnych mogą być czynniki pochodzące z zewnętrz, jak i cechy indywidualne.
Niektóre leki farmaceutyczne stosowane w leczeniu padaczki lub leki ziołowe z dziurawca to najczęstsze czynniki zewnętrzne, które mają udokumentowaną historię interakcji z tabletką antykoncepcyjną i znacząco zmniejszają jej efektywność.
Do czynników indywidualnych maksymalizujących skuteczność antykoncepcji należy przede wszystkim fakt regularnego stosowania pigułki antykoncepcyjnej, oraz zabezpieczenia się dodatkowymi metodami w sytuacjach, kiedy podejrzewamy, że tabletka antykoncepcyjna może być czasowo mniej efektywna jak ma to miejsce np. w wymiotach czy biegunce.
Używki również mają wpływ na skuteczność tabletek antykoncepcyjnych. Jednak są to czynniki trudno mierzalne i bardzo zindywidualizowane do tego, aby wyciągnąć ogólne wnioski dla całej populacji kobiet. Można ogólnie powiedzieć, że nie pomagają.